‘Ik ben de enige
in de Benelux die het vak nog beheerst’

‘Eigenlijk is het best raar gelopen met mij, zegt Ad van Rijen. ‘Ik heb na mijn pensionering als vrijwilliger mijn oude ambacht weer opgepakt dat ik jaren voor NS heb uitgeoefend.’

Ad werkte tussen 1969 tot 1993 bij NS op de Hoofdwerkplaats Tilburg. Hij was onder meer verantwoordelijk voor de zogeheten smeerkussen. Die dienden voor het smeren van de locomotieven van die tijd*. Toen de fabriek die ze leverde ermee ophield, nam NS een handweefgetouw van ze over. ‘Ik had een opleiding in de textiel en op een dekenfabriek gewerkt. Dus ik was de man om die smeerkussens te gaan weven in onze werkplaats. Prachtig ouderwets handwerk, dat ik jaren heb gedaan. Tot er nieuwe locs kwamen waarin ze niet meer nodig waren. Toen ben ik met pensioen gegaan.’

Ad’s oude weefgetouw is uiteindelijk terechtgekomen in het Weverijmuseum in Geldrop, waar het jaren ongebruikt bleef staan. Tot het museum in 2002 de vraag kreeg of ze voor de klassieke trams van het Arnhemse Openluchtmuseum nieuwe smeerkussens konden maken. Ad: ‘En toen kwam ik dus weer in beeld. Ik heb mijn oude ambacht opgepakt en ben als vrijwilliger voor het museum smeerkussens gaan maken. Sindsdien zijn de opdrachten blijven binnenkomen.’

‘Ik ga nog steeds met veel plezier naar Geldrop om de kussens te weven. Ik ben nu 79 en fysiek nog prima in orde. Ik neem nog geen enkel pilletje. Ondertussen heb ik al zo’n 4500 kussens gemaakt. Dat heeft het museum heel wat opgeleverd. Onlangs hebben we nog een opdracht gekregen uit Duitsland voor 200 kussens. Een enorme klus, want het is allemaal handwerk. Tja, wij zijn zo’n beetje de enigen waar restaurateurs van oude trams en locs nog terecht kunnen. Het is een uitstervend ambacht. Sterker, ik ben de enige in de Benelux die het nog kan. Maar eerlijk is eerlijk, mijn vrouw loopt wel eens te brommen als ik weer op mijn scootmobiel richting museum ga.

Wat ik nog zeggen wil: het Weverijmuseum is echt de moeite waard voor iedereen die iets met techniek heeft. Dus kom eens langs, zodra het weer kan.’

*Voor de geïnteresseerden: smeerkussens spelen een belangrijke rol in oudere trams en locs. Ze zorgen ervoor dat de assen en steunlagers worden gesmeerd. De glijlagers zitten in de aspotten en de steunlagers zitten half in de motor en met de andere helft op de as. In de onderbak zit het smeerkussen dat met de lussen in de olie hangt en de olie opzuigt en aan de as afgeeft.